Pitagora ishte një nga mendjet më të mëdha dhe filozofët më të shquar të kohës së tij, dhe ndikimi i tij i pakontestueshëm ndihet edhe sot në matematikë. Besohet se ai ishte njeriu i parë që e quajti veten “filozof.” Ai ishte themeluesi i pitagoreanizmit, një lëvizje fetare dhe politike që u shfaq kryesisht në qytetet e mëdha të Magna Grecia-s (në Italinë jugore të sotme).
Qyteti i Krotones ishte baza e tij, dhe filozofi i madh ia kushtoi jetën zgjimit shpirtëror dhe moral, si dhe reformimit të njerëzve nga të gjitha klasat shoqërore dhe gjinitë. Kjo tregon se Pitagora ishte një nga mendimtarët më të hapur të kohës së tij.
Pitagora i Ri
Shumë historianë thonë se Pitagora lindi në ishullin grek të Samosit në vitin 585 para Krishtit, megjithëse data e saktë mbetet e pasigurt. Prindërit e tij e quajtën Pitagora sipas Pitias, orakullit të Delfit.
Ashtu si Sokrati, Pitagora nuk la pas asnjë tekst, dhe ky është shkaku kryesor pse nuk dimë shumë detaje për jetën e tij. Disa informacione për filozofinë dhe mësimet e Pitagorës janë përcjellë nga figura të tjera historike nga antikiteti, si Platoni, Aristoteli, Herakliti, Herodoti dhe Isokrati. Sidoqoftë, burimet kryesore për informacionin biografik të tij janë Diogjen Laërti, Jambliku dhe Porfiri.
Një pjesë e madhe e informacionit për rininë e Pitagorës vjen nga Diogjen Laërti dhe libri i tij Jeta dhe Opinionet e Filozofëve të Shquar:
“Dhe si i ri, i përkushtuar ndaj mësimit, ai e la vendin e tij dhe u përfshi në të gjitha misteret e shenjta greke dhe barbare. Në përputhje me rrethanat, ai shkoi në Egjipt, me një letër rekomandimi nga Polikrati për te Amasisi; dhe mësoi gjuhën egjiptiane, siç na tregon Antifo në traktatin e tij për ata burra që kanë qenë të dalluar për virtyt. Ai u shoqërua me kaldeasit dhe magët.
Më pas, ai shkoi në Kretë dhe, në shoqërinë e Epimenidit, zbriti në shpellën idaeane (dhe në Egjipt gjithashtu hyri në pjesët më të shenjta të tempujve të tyre) dhe mësoi të gjitha misteret më sekrete që lidhen me perënditë e tyre. Pastaj u kthye përsëri në Samos dhe, duke e gjetur vendin e tij të vendosur nën dominimin absolut të Polikratit, u nis dhe iku në Krotone të Italisë. Dhe atje, duke u dhënë ligje italianëve, fitoi një reputacion shumë të lartë, së bashku me nxënësit e tij, të cilët ishin rreth treqind, dhe qeverisën republikën në një mënyrë jashtëzakonisht të shkëlqyer; kështu që kushtetuta ishte shumë afër një aristokracie.”
Mësimet matematikore
Pavarësisht nga jeta e tij aventureske si i ri, janë mësimet, teoritë dhe kontributet e tij në shkencë dhe matematikë që janë më të rëndësishmet për ne sot. Pitagora kishte qëllime shumë specifike për të arritur përmes mësimeve të tij dhe përpiqej me pasion t’ua transmetonte dijen nxënësve të tij, në mënyrë që ata të kuptonin më mirë ligjet e natyrës. Mbështetësit dhe nxënësit e tij, të njohur si pitagorasit, besonin se thelbi i gjithçkaje në jetë mund të gjendej në numra dhe matematikë.
Aristoteli e vërteton këtë në metafizikë, librat 1 deri në 5, ku përmend ndër të tjera:
“Pitagorasit e quajtur kështu, të cilët ishin të parët që u morën me matematikë, jo vetëm që e përparuan këtë subjekt, por duke u ngopur me të, mendonin se parimet e matematikës ishin parimet e të gjitha gjërave.”
Pitagora ishte gjithashtu një shpikës i madh dhe i atribuohen një sërë novacionesh, si Teorema e Pitagorës, e cila vulosi trashëgiminë e tij. Teoria e tij përshkruhet matematikisht si α² = β² + γ² dhe thotë: “Sipërfaqja e katrorit të ndërtuar mbi hipotenuzën e një trekëndëshi kënddrejtë është e barabartë me shumën e sipërfaqeve të katrorëve të ndërtuar mbi katetet e këndit të tij të drejtë.”
Teorema që sot mban emrin e tij mund të jetë shpikur në Indi nga Baudhayana rreth vitit 800 para Krishtit, por vetëm si një vëzhgim empirik. Të gjitha burimet historike zyrtare bien dakord që Pitagora është ai që e provoi dhe analizoi teorinë në mënyrë shkencore duke përdorur gjeometrinë teorike, provat logjike, një vizore dhe një kompas si veglat e tij.
Emri i Pitagorës lidhet gjithashtu me Tetraktisin, që konsiderohet nga shumë historianë si thelbi i mësimeve të tij dhe simboli i shenjtë i ndjekësve të tij. Ai përbëhet nga numrat 1 deri në 10 të radhitur në katër rreshta: një në rreshtin e parë, dy në të dytin, tre në të tretin dhe katër në të katërtin.
Kupa e Pangopësisë
Një tjetër shpikje e Pitagorës, e cila fatkeqësisht mbetet gjerësisht e panjohur, është Kupa e Pitagorës, e njohur gjithashtu si Kupa e Pangopësisë. Traditat lokale në Samos thonë se ai e bëri kupën për të pirë verë me moderim. Brenda saj kishte një vijë që përcaktonte nivelin maksimal të verës që mund të mbushej. Një pikë mbi atë vijë dhe kupa automatikisht zbrazte përmbajtjen nga një vrimë e fshehur në bazë.
Disa e quanin atë gjithashtu “Kupa e Drejtësisë,” pasi besonin se Pitagora, i cili nuk ishte ndonjë pijetar i madh, donte t’u tregonte nxënësve dhe ndjekësve të tij efektet negative të pangopësisë në jetën e dikujt. Kur kufiri tejkalohet (hybris), jo vetëm që humbet atë që kalon kufirin, por edhe atë që ke fituar më parë (nemesis).
Thjesht duke aplikuar një parim hidraulik, Pitagora të mëson të pranosh moderimin dhe të shijosh gjërat që tashmë i ke në jetë, pa kërkuar më shumë, gjëra që nuk të duhen vërtet, por i kërkon për arsye egoiste.
Një vdekje e pasigurt
Ashtu si data e lindjes së tij, burimet ndryshojnë edhe për shkakun e vdekjes së tij. Diogjen Laërti shkroi se Pitagora dhe nxënësit e tij ishin viktima të një masakre të përgjakshme nga autoritetet lokale të Krotones, të cilat kishin frikë nga ndikimi i madh i mësimeve të Pitagorës në shoqërinë lokale. Dicaerku, nga ana tjetër, pretendon se Pitagora vdiq nga uria pasi nuk kishte ngrënë për më shumë se dyzet ditë.
Pavarësisht se nuk dimë me siguri se si vdiq ky filozof, matematikan dhe shpikës i madh, emri dhe teoritë e tij kanë jetuar deri në ditët e sotme. Mësimet e tij madhështore janë studiuar gjatë shekujve dhe do të kujtohen për shekuj që do të vijnë. / Ancient Origins
