Makina e parë e prodhuar në Poloninë e epokës sovjetike pas Luftës së Dytë Botërore doli në ekspozitë të premten pranë Varshavës pasi u gjurmua në Finlandë gjatë dekadave të kërkimit dhe u ble pas vitesh negociatash.
Ëarszaëa M-20 i trashë i vitit 1951 mban numrin serial 000001, që kishte kur u largua nga Fabrika e Makinave të Pasagjerëve FSO në Varshavë më 6 nëntor të atij viti, saktësisht 73 vjet më parë. Është një relike e periudhës së nënshtrimit të Polonisë pas luftës ndaj Bashkimit Sovjetik të sunduar nga komunistët.
“Ne jemi jashtëzakonisht krenarë sepse tani numërojmë ndër të paktët njerëz në botë që kanë marrë automjetet e para të serisë së prodhuara në vendet e tyre,” tha Zbignieë Mikiciuk, një bashkëthemelues i muzeut privat në Otrebusy.
Makina iu dha për herë të parë marshallit të ushtrisë sovjetike Konstantin Rokossovsky, i cili shërbeu si ministër i mbrojtjes i Polonisë pas luftës, për të vulosur varësinë e vendit nga Moska. Ajo përfundimisht u zbulua në posedimin e familjes së shoferit finlandez të makinave ralli Rauno Aaltonen, megjithëse historia e makinës në mes mbetet e paqartë, tha Mikiciuk.
U deshën më shumë se dy vjet negociata për të marrë automjetin nga pronarët finlandezë, tha ai.
Ngjyra origjinale e dritës së makinës është lyer me një nuancë kafeje, që ishte në modë në vitet 1970 dhe mban shenja të përdorimit dikur intensive, që muzeu i ka ruajtur për ta mbajtur atë autentik, por ajo ende “mbahet së bashku” dhe është “e ftohtë”, “ pavarësisht moshës së saj, tha Mikiciuk.
Fabrika tashmë e zhdukur FSO kërkoi intensivisht modelin origjinal gjatë viteve 1970, me shpresën për ta përdorur atë për të shënuar një përvjetor. Madje, kompania ofroi një makinë të re në këmbim të saj, në një kohë kur makinat ishin ende një luks në Poloni, por pa rezultat.
Fabrika FSO u ndërtua fillimisht në fund të viteve 1940 për të prodhuar makina italiane Fiat 508 dhe 1100, por udhëheqësit sovjetikë në Moskë kundërshtuan lidhjet me një kompani perëndimore gjatë Luftës së Ftohtë. Ata urdhëruan që prodhimi të bazohej në makinat Pobeda (Fitore) të Bashkimit Sovjetik, me Moskën që ofronte teknologjinë dhe linjat e prodhimit.
Makina tani bashkohet me automjetet e shumta historike të muzeut, duke përfshirë një Oakland të vitit 1928 të prodhuar në SHBA, sjellë në Poloni para luftës nga një familje doktoreshe dhe një Buick të vitit 1953, që i përkiste kryeministrit të epokës komuniste të Polonisë, Jozef Cyrankiewicz. Ish-udhëheqësi e solli makinën në Poloni nëpërmjet Holandës, me sa duket për të shmangur një lidhje të drejtpërdrejtë me SHBA-në gjatë Luftës së Ftohtë.
Muzeu shfaq gjithashtu një Volvo që u përdor nga udhëheqësi komunist i Polonisë, gjenerali Wojciech Jaruzelski, i njohur për vendosjen e ligjit ushtarak më 1981.
“Ne e kemi bërë këtë për më shumë se 50 vjet dhe nuk po mbledhim makina që mund t’i shihni në rrugë, por makina që kanë historinë e tyre, shpirtin dhe legjendën e tyre,” tha Mikiciuk.
Pronarët e muzeut shpresojnë se duke shfaqur Warszawa M-20 fillestar ata mund të inkurajojnë anëtarët e publikut që të dalin përpara dhe të plotësojnë më shumë detaje të historisë së tij./ AP.
